Sınav Kaygısı (Sınav Anksiyetesi) Nedir?

Birçok insan, bir sınavdan önce stres veya kaygı yaşar. Aslında düşük miktarda stres size en iyi performansınızı sergilemenizde yardımcı olabilir. Fakat bu stres ve kaygı aşırı bir hale geldiğinde sınavdaki performansı kötü etkiler ve bu durum sınav kaygısı olarak adlandırılır.
Sınav kaygısı yaşamanın ne türde bir his olduğunu şu şekilde özetleyebiliriz. Dersleri aksatmazsınız, notlar alırsınız, bütün konulara çalışırsınız, hatta belki de ekstra derslere katılırsınız ve böylece o büyük sınavdan iyi bir sonuç elde etmeniz gerektiğini düşünürsünüz.
Fakat sınava girdiğinizde kendinizi aşırı gergin ve stresli bulursunuz ve bazen en basit soruyu bile boş bırakırsınız. Eyer ki bunlar size tanıdık geliyor ise sınav kaygısı yaşıyor olabilirsiniz.

Sınav Kaygısı Nedir?

Sınav kaygısı, insanların sınav ve buna benzer durumlarda yoğun bir şekilde stres ve kaygı yaşamasına neden olan psikolojik bir durumdur. Çoğu insan, sınavlar ile alakalı olarak aşırı kaygı yaşamaktadır ve bu aşırı kaygı, kişinin öğrenme verimliliğini ve sınavdaki performansını kötü etkileyebilmektedir.
Sınav kaygısı, performans kaygısının bir türüdür. Baskının olduğu ve iyi performansın önemli olduğu durumlarda insanlar aşırı endişeli, stresli olabilirler ve ellerinden gelenin en iyisini yapamayabilirler.
Performans kaygısının bazı örnekleri:
• Bir iş adamı, iş sunumu esnasında donar ve iş arkadaşlarına ve yöneticisine sunacağı bilgileri unutabilir.
• Bir lise basketbol oyuncusu büyük bir maç öncesinde çok kaygılı ve stresli hissedebilir. Bu stresle başa çıkamayıp basit atışları bile kaçırmaya başlayabilir.
• Bir piyano öğrencisi, sergileyeceği resitalden önce çok gergin ve stresli olabilir. Performansı esnasında önemli pasajları karıştırıp yanlış bir şekilde çalmaya devam edebilir.
Örneklerini verdiğim durumdaki insanlar çok iyi bir performans sergileyebilecek bilgi ve becerilere sahipken, yaşadıkları aşırı kaygı performanslarını zayıflatmaktadır.
Sınav kaygısının şiddeti kişiden kişiye farklı ölçülerde değişebilir. Bazı kişiler hissettikleri durumu midelerinde “kelebekler” varmış gibi tarif ederken, bazı kişiler ise sınava konsantre olmanın çok zor olması şeklinde nitelendirebilir.
Biraz gerginlik ve heyecan aslında sizi zihinsel olarak uyanık tutar ve sınavda sunulan zorluklarla başa çıkmaya hazır hissetmenizi sağlayarak size yardımcı olabilir. Yerkes-Dadson yasasına göre bu durum şu şekilde açıklanır: Psikolojik uyarılma ve performans arasında bir bağlantı vardır ve aslında artan psikolojik uyarılma seviyeleri sınavlarda daha başarılı olmanıza yardımcı olabilir, ancak bu yalnızca belirli bir noktaya kadardır.
Bu stres seviyeleri bu çizgiyi geçtiğinde, yaşayabileceğiniz aşırı kaygı sınavdaki başarımınızı etkileyebilmektedir.
Aşırı korku, odaklanmanızı zorlaştırabilir ve daha önce çalıştığınız şeyleri anımsamakta zorlanabilirsiniz. Öğrenmek için çok zaman harcadığınız tüm bilgilerin aniden erişilemez olduğunu hissedebilirsiniz. Cevaplarını bildiğiniz soruları boş bırakmak zorunda kalabilirsiniz.
Konsantre olamama ve bilgileri hatırlayamama, kaygıya ve strese daha fazla katkıda bulunur, bu da dikkatinizi sınava odaklamayı çok daha fazla zorlaştırır.

Sınav Kaygısı Belirtileri Nelerdir?

Sınav kaygısının belirtileri hafif ile şiddetli arasında önemli ölçüde değişebilir. Bazı öğrenciler sınav kaygısının yalnızca hafif belirtilerini gösterirler ve yine de sınavlarda oldukça başarılı olabilirler. Bazı öğrenciler ise kaygılarının şiddetinden ötürü sınavlarda performans gösteremeyebilir ve sınavdan önce veya sınav esnasında panik atak geçirebilirler.
Sınav kaygısının belirtileri bilişsel, davranışsal, fiziksel ve duygusal olabilir.
Bilişsel ve Davranışsal Belirtiler
Test veya sınav benzeri bir şey içeren durumlardan kaçınma bilişsel ve davranışsal bir semptom sayılabilir. Bu kaçınma davranışları arasında derslere katılmamak ve okulu bırakmak olabilir. Bazı durumlarda ise insanlar, yaşadıkları kaygıyla başa çıkmak için uyuşturucu veya alkol kullanabilir.
Diğer bazı bilişsel belirtiler ise hafıza problemleri, odaklanmada zorluk ve kendi kendine olumsuz konuşmalardır.
Duygusal Belirtiler
Depresyon, düşük özgüven, öfke, çaresizlik hissi, sınav kaygısının duygusal belirtileri arasındadır.
Neyse ki, öğrencilerin bu rahatsız edici ve çoğu zaman zararlı belirtileri hafifletmek için atabilecekleri adımlar vardır. Sınav kaygılarının olası nedenleri hakkında daha fazla bilgi edinerek ve uzman bir psikolog/psikolojik danışman veya psikiyatrist ile iletişime geçerek yardımcı çözümler aramaya başlayabilirler.
Fiziksel Belirtiler
Sınav kaygısının fiziksel belirtileri arasında terleme, titreme, ağız kuruluğu , hızlıca kalp atışı, bayılma ve mide bulantısı yer alır. Bazen bu belirtiler midede “kelebekler” varmış gibi hissedilir ancak mide bulantısı, kusma ya da ishal gibi ciddi fiziksel belirtiler de olabilir.

Sınav Kaygısının Nedenleri Nelerdir?

Sınav kaygısı yaşayan öğrenciler için bu çok stresli bir durumdur ve birçok insan aslında bunun oldukça yaygın olduğunun farkında değildir. Gerginlik ve kaygı vücudumuzun strese otomatik olarak gösterdiği tepkilerdir. Fakat bu kaygı ve gerginlik hali, bazı kişilerde o kadar yoğun yaşanır ki, kişi normal performansını bile gösteremez.
Peki, sınav kaygısının sebebi nedir? Birçok öğrenci için sınav kaygısı, birden çok sebebin birleşiminden meydana gelmektedir. Zayıf çalışma rutinleri, geçmiş dönemdeki sınav başarısızlıkları, kaygı bozukluklarına yatkınlık ve altta yatan bazı sebepler sınav kaygısını tetikleyen bazı faktörlerdendir.
Sınav kaygısının bazı potansiyel sebepleri:
• Başarısızlık Korkusu: Öz değer duygusunun, sınav puanlarıyla ilişkilendirilmesi ve bireyin kendisine uyguladığı baskı ciddi sınav kaygısına neden olabilir.
• Kötü Sınav Geçmişi: Daha önce sınavlarda yeterli derecede çalışmadığınız, endişeli olduğunuz veya cevapları hatırlamadığınız için başarısız olduysanız; bu durum, her sınava girmek zorunda kaldığınızda daha fazla endişeye ve olumsuz bir tutuma neden olabilir.
• Hazırlıksız Olma: Çalışmadıysanız veya yeterince iyi hazırlanmadıysanız, bu endişe duygunuzu arttırabilir.

Biyolojik Sebepler
Sınavdan önce veya sınav esnasında vücudun salgıladığı adrenalin hormonunu, kişide hâlihazırda bulunan kaygı belirtilerinin daha da yoğun yaşanmasına sebep olabilir. Kişi için sınava odaklanmak ve konsantre olmak çok zor hatta imkansız hale gelebilir.
İnsanlar kendilerindeki mide bulantısı, terleme ve el titremesi gibi belirtilere odaklandıkça, kendilerini daha da gergin ve stresli hissedebilirler.

Zihinsel Sebepler
Kaygının altında yatan biyolojik nedenlere ek olarak, bu durumda rol oynayan birçok zihinsel faktör vardır. Öğrencinin beklentileri önemli bir zihinsel faktördür. Örneğin, bir öğrenci sınavda kötü performans göstereceğine inanıyorsa, sınavdan önce ve sınav esnasında endişe duyması çok daha olasıdır.
Aynı zamanda, sınav kaygısı kısır bir döngü şekline de gelebilir. Bir sınav sırasında kaygı yaşadıktan sonra, bazen öğrenciler bunun tekrar olacağından o kadar korkarlar ki, bir sonraki sınavda aslında daha da kaygılı hale gelirler.
Tekrar tekrar sınav kaygısına maruz kaldıktan sonra öğrenciler durumu değiştirecek güçleri olmadığını hissetmeye başlayabilirler ve bu durum “öğrenilmiş çaresizlik” fenomeni olarak nitelendirilir.