Bilişsel Davranışçı Terapi

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), Beck tarafından 1960’ların sonunda geliştirilmiş, davranışçı ve bilişsel modeli birleştiren bir psikoterapi yaklaşımıdır. Duygu, düşünce ve davranışların birbirini karşılıklı etkilemesi fikrinden hareketle ortaya çıkmıştır. BDT geçmiş yaşantıların etkisini yok saymaz fakat şimdi ve burada olana odaklanır. Kişinin güncel yaşam deneyimleri ve problemleri üzerinde daha çok durur. Probleme neden olan düşüncele örüntülerini belirlemeyi amaçlar. Danışanın olumsuz düşüncelerinin duygu ve davranışlarına olan etkisini sorgulama, kanıt sunma ve çeşitli test etme yöntemleriyle görmesini amaçlar.

Otomatik Düşünceler

Olaylarla ilgili çoğu zaman farkında olmadan ve hızlı bir şekilde zihnimizde beliren düşüncelere otomatik düşünce adı verilir. Otomatik düşünceler duygularımızı ve davranışlarımızı etkiler ve genellikle günlük hayatta karşılaştığımız sorunların kaynağıdır. Otomatik düşüncelerin altında yatan, onları besleyen ara inançlarımız, dünyayla ve kendimizle ilgili kurallarımız, gerekliliklerimiz ve temel inançlarımız vardır. Otomatik düşünceler buzdağının görünen yüzüdür, en dipte ise temel inançlar bulunmaktadır.

Temel İnançlar

Temel inançlar doğduğumuz andan itibaren oluşturmaya başladığımız, deneyimlerle ve öğrenmelerle şekillenen inançlarımızdır. Temel inançlar köklü bir kabule dayandığı için değişmeleri uzun bir süreci gerektirir. Temel inançlara ulaşabilmek için önce otomatik düşüncelerimizi fark etmemiz ve tanımamız gereklidir.

Otomatik düşünceler birtakım bilişsel çarpıtmalardan meydana gelir. Bunlar kişinin kendisine ve çevresine dair gerçekliği yansıtmayan, hatalı düşünce sistemleridir. Bunları fark etmek kontrol etmeyi ve alternatif düşünce kalıpları geliştirebilmeyi sağlar. Aşağıda bilişsel çarpıtma örnekleri listelenmiştir:

• Keyfi Çıkarsama
• Seçici Soyutlama
• Aşırı Genelleme
• Büyütme veya Küçültme
• Siyah-Beyaz Düşünme
• Kişiselleştirme
• Felaketleştirme
• Olmalı İfadeleri
• Zihin Okuma
• Duygudan Sonuca Ulaşma
• Etiketleme

Otomatik düşüncelerin farkına varılır ve bunların yerine alternatif, daha sağlıklı düşünce şekilleri geliştirilir. Kişinin düşünce tarzındaki değişikliklerin duygularını ve davranışlarını olumlu yönde etkilemesi beklenir. Davranış değişimi için çeşitli davranış deneyleri ve maruz bırakma yöntemleri uygulanır. Kişinin alternatif baş etme yöntemleri ve sağlıklı iletişim becerileri geliştirmesi, potansiyelinin farkına varması hedeflenir. Sürecin başarılı geçmesi için danışanın terapi motivasyonun olması ve terapötik ilişkinin sağlam bir şekilde kurulması önemlidir.

Psikolojik sorunlar işlevsel olmayan, çarpıtılmış düşünceler ve davranış kalıplarından kaynaklanır.

Psikolojik sorunları olan insanlar, bunlarla baş etmenin daha iyi yollarını öğrenebilir, böylece semptomlarını hafifletebilir ve yaşamlarını daha etken yönetebilirler.

BDT bunun için:

Bilişsel çarpıtmaları tanımlamayı ve çarpıtılmış düşünceleri günlük hayatın gerçekliğine uyarlamayı,

Davranışları ve diğerlerinin motivasyonlarını daha iyi anlamlandırmayı,

Problem çözme stratejileri ve alternatif düşünce yolları geliştirmeyi,

Kişilerin kendine ve becerilerine karşı güven geliştirmeyi,

Korkulardan kaçmak yerine onlarla yüzleşmeyi,

Psikolojik dayanıklılık ve esnekliğin geliştirilmesini,

Stres yönetimi ve sağlıklı başa çıkma yöntemlerinin kazanılmasını,

Kişiler arası ilişkilerde iletişim becerilerinin, atılganlığın güçlendirilmesini sağlar.

İlk seans değerlendirme seansıdır, danışanın geçmişi ve şimdiki hayatı hakkında bilgi alınır. Güncel problem ve danışmanlık hedefleri üzerine konuşulur. Değerlendirme süreç boyunca devam eder. 45-50 dakika süren seanslarda danışanın belirlediği sorun ve gündem üzerine konuşulur. Genellikle haftada 1 veya 2 seans yapılması tavsiye edilir. Sokratik sorgulama, motivasyonel görüşme, maruz bırakma, düşünce deneyi gibi tekniklerden faydalanılır.

BDT, bireylerin kendi terapistleri olmayı öğrenmelerine ve danışmanlık süreci bittikten sonra da öğrendikleri becerileri devam ettirebilmelerine önem verir. Bunun için kendi duygu düşünce ve davranışlarını gözlemleyebilecekleri ve test edebilecekleri ev ödevleriyle danışana değişim için sorumluluk yüklenir. Bu ev ödevlerini yapmak sürece yönelik motivasyon ve ilerleme sağlanması için gereklidir.

BDT kimlere uygulanır?

BDT çocuk, ergen, yetişkin gibi çeşitli yaş gruplarından insanlara hitap etmektedir. İlaç tedavileri problemler için geçici bir çözüm yolu sunmaktayken BDT ile çözümlenen problemlerin tekrarlama olasılığı medikal yöntemlere kıyasla çok daha düşüktür. BDT’nin ruh sağlığı alanında çalışan, yetkin kişiler tarafından uygulanması ve etik ilkelerin göz önünde bulundurulması önemlidir.

• Yaygın Kaygı Bozukluğu
• Sosyal Kaygı Bozukluğu
• Depresyon
• Yeme Bozuklukları
• Özgül Fobiler
• Öfke Problemi
• Bağlanma Problemi
• Cinsel İşlev Bozuklukları
• Obsesif Kompulsif Bozukluk
• Panik Bozukluk
• Travma Sonrası Stres Bozukluğu gibi psikolojik problemlerin tedavisinde etkin bir şekilde kullanılmaktadır.