DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE NEDİR?

Bireyin dikkat süresinin ve yoğunluğunun olması gerekenden az olması, yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayacak şekilde hareketli olması ve kendini kontrol etmekte yaşadığı güçlüklere dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu diyebiliriz.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivitenin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Genetik faktörlerin yüksek olduğu ve gebelik döneminde alınan zararlı besin, maddelerle ilişkili olabileceği düşünülmüştür.Çoğunlukla çocukluk çağında görülen nörobiyolojik bir rahatsızlıktır. Ebeveyn ve öğretmenlerin yanlış tutumları bu rahatsızlığa sebebiyet vermez ancak bununla birlikte psikolojik sonuçlar doğurabilir.
DEHB yalnızca çocukluk ve ergenlik döneminde yaşanan bir rahatsızlık değildir.Yetişkinlik döneminde de açığa çıkabilir. Ayrıca çocukluk veya ergenlik döneminde tanı almış bir bireyin DEHB belirtileri zaman içinde azalabilir ve yetişkinlik döneminde devam edebilir.
Hastalığın tanımı dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olsa da dikkat eksikliği görülen vakalarda hiperaktivite ve dürtüsellik ile birlikte görülmesi zorunluluğu yoktur.

Dikkat eksikliği ve hiperaktiviteyi 3 bileşende inceleyebiliriz.

-Dikkat eksikliği
-Hiperaktivite
-Dürtüsellik

Dikkat Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

1. Yönergeleri başından sonuna kadar takip edememe.
2. Unutkanlık
3. Yaptığı iş,ders ve oyunlarda dikkatini vermekte zorlanma.
4. İlginin kolayca başka bir yöne kayması.
5. Biri konuşurken karşısındakini dinlemiyor gibi görünme.
6. Eşyaları kaybetme.
7. Düzensiz ve dağınık olma.
8. Detayları gözden kaçırma.
9. Uzun süre zihinsel çaba gerektiren durumlarda zorlanma ve bunlardan kaçma.
10. Çabuk sıkılma
11. Kolay ve dikkatsiz hatalar yapma.
12. Başladığı işi bitirmekte zorlanma veya bitirememe.

Hiperaktivite Belirtileri Nelerdir?

1. Yerinde duramama.
2. Oturması gerektiği halde oturamama.
3. Sessiz sakin durmakta güçlük çekme.
4. Yerli yersiz koşup tırmanma.
5. Çok konuşma.
6. Sorulan soru tamamlanmadan cevap verme isteği.
7. Her zaman bir şeylerle uğraşma.
8. Sırasını beklemekte zorlanma.
9. Belli bir yerde uzun süre oturmakta zorlanma.

Dürtüsellik Belirtileri Nelerdir?

1. Zarar görebileceği veya verebileceği davranışları öngörmekte zorluk yaşama.
2. Uygun olmayan ortamlarda gülme,konuşma ve bağırma.
3. Olaylara ve konuşmalara müdahale etme veya yarıda kesme.
4. Sorulan soru tamamlanmadan cevap verme isteği.
5. Aklına ilk geleni yapma.

0-6 YAŞ DÖNEMİNDE DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE

Bebeklik döneminde çok ağlama, huzursuzluk, beslenme ve uyku problemi yaşama gibi şikayetleri olabilir. Evde kural ve sınır tanımaktan hoşlanmayabilirler. Oyunlardan çabuk sıkılıp sürdürmekte zorlanabilirler. Grup oyunlarında oynamaktan kaçınabilirler. Anaokulu veya kreşte oyunları bölüp araya giren , arkadaşlarına şiddet uygulamaktan çekinmeyen, tehlikeli davranışlarda bulunabilirler. Çok hareketlidirler ve durarak yapılan etkinliklerde bile elleri kolları oynayabilir.

OKUL DÖNEMİNDE DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE

Ders başarıları düşük olabilir. Ödev yapmaktan hoşlanmazlar ve ödev başına geçtiklerinde çok kısa bir süre masanın başında durabilirler. Derste çabuk sıkılırlar ve öğretmenin sözünü dinlemeyen, yerinde durmayan, aklı hep başka şeylerde olan çocuklar olarak tanımlanabilirler. Sık sık okul eşyalarını unutabilirler. Düzensiz ve dağınık olabilirler. Aşırı hareketliliğiyle birlikte arkadaşlarına zarar verici davranışlarda bulunabilirler. Buna bağlı akranları ile sorunlar yaşayabilir ve karşı gelme bozukluğu, düşük benlik saygısı gibi problemler görülebilir.

YETİŞKİN BİREYLERDE DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU

Sosyal ilişkilerini devam ettirmede zorluk yaşayabilirler. Duygusal ilişkilerinde problemler olabilir. Odaklanamamaktan ve konsantre olamamaktan yakınabilirler. Başladığı işi devam ettirememe ,bitirmede zorluk veya erteleme davranışları görülebilir. İşleri organize etme ve zaman yönetimi konusunda zorlanma yaşayabilirler. Akademik başarı ve iş başarısında düşüklük görülebilir. Normalden daha fazla sevgili , eş , iş , arkadaş değişikliği yapabirler. Bunlara bağlı kişilerde motivasyon eksikliği ,özgüven kaybı,depresyon , anksiyete bozukuluğu gibi psikolojik sıkıntılar yaşanabilir.

DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU TEDAVİSİ NASIL OLUR?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda erken tanı ve tedavi çok önemlidir.Bu yüzden yukarıda yazılan belirtileri gözlemlenen çocuğun ve yetişkin bireylerin mutlaka psikiyatr ,psikolog veya psikolojik danışmana gitmesi gerekir. İlaç tedavisi ile birlikte psikoeğitim ve Bilişsel-Davranışçı terapi gibi tedaviler uygulanabilir.
Çocukluk döneminde olan bireylerin ailelerine bu süreci nasıl yönetmeleri gerektiğiyle ilgili Aile Danışmanlığı yapılabilir ve psikoeğitim verilebilir.
Bunun yanı sıra danışmanlık merkezinde dikkat ve performansını ölçen testler( örn.MOXO dikkat ve performans testi) uygulanabilir ve başlanacak tanı ve tedavinin gidişatı somut bir şekilde izlenebilir.