Obsesyon ve Kompulsiyon Nedir?
Obsesyonlar, kişilerin tekrarlayan düşüncelere sürekli sahip olmasını; kompulsiyonlar ise tekrarlayan düşüncelerin kişileri rahatsız etmemesi için yapılan ardışık davranışları tanımlamaktadır.
Obsesyon ve Kompulsiyona Sahip Olmak
Obsesyon ve kompulsiyonlara sahip kişiler, “kontrol bende değil” ya da “elimde değil” gibi inançlarla takıntı haline getirmiş oldukları düşünceleri korku ve endişe içinde yaşarlar. Hem kendileri için hem de çevresinde bulunan kişiler için hayatı zorlaştırabilirler.
Bu düşüncelerle beraber ortaya çıkan kaygı, tedirginlik ve gerginlik gibi duygular tekrarlayan ve rutin davranışları, ritüelleri tetikleyerek zorunlu hale getirebilmektedir. Obsesif kompulsif bozukluğu olan kişiler takıntılı oldukları düşünceleri önlemek veya ortadan kaldırmak için zorunlu bir rutin oluşturmaktadır.
Obsesif kompulsif bozukluğu olan kişiler, takıntılı oldukları düşünceleri yok sayma veya durdurma çabaları olumsuz sonuçlanınca kaygı seviyeleri daha da artış göstermektedir. Kaygı seviyesini kontrol edebilmek için kendini zorlayan davranışlarda bulunmaya başlamaktadır.
Obsesif Kompulsif Bozukluğun Biyolojik Nedenleri Nelerdir?
Beyindeki sinir hücrelerinin birbirleriyle elektriksel sinyallerle haberleşerek iletişim halinde olması vücudun normal işleyişine devam etmesi için gereklidir.
Obsesif kompulsif bozukluk yaşayan bir kişinin beyninin aşırı aktif hale geldiği araştırmalarda görülmüştür.
Obsesif Kompulsif Bozukluğun Çevresel Nedenleri
Taciz, tecavüz, kaybetme korkusu, yoğun suçluluk duygusuna maruz kalma, hastalık, ölüm, ayrılık, iş veya okulla ilgili sorunlar, ilişki kaygıları, yaşam durumundaki ciddi değişiklikler semptomların tetiklenmesine sebep olabilmektedir.
Obsesif Kompulsif Bozukluğun Belirtileri Nelerdir?
Obsesif kompulsif bozukluk, genellikle gençlik veya yetişkinliğe geçiş yıllarında varlığını göstermektedir. OKB belirtileri yavaş yavaş başlayıp kişinin hayatı boyunca değişim gösterebilmektedir. Genellikle yaşam boyu süren bir bozukluk olarak bilinmektedir. Hafif ve orta düzeylerde mevcut olabilmektedir. Obsesif kompulsif bozukluğu olan kişilerde takıntı ve zorlanmaların şiddeti kolayca fark edebilmektedir.
Obsesif kompulsif bozukluğu olan kişilerin takıntılı düşünceleri kontrol etme çabaları çoğunlukla soruna yönelik gerçekçi bir çözüm içermemektedir. Kişiler stres altında kaldığında belirtiler tetiklenmekte ve artış göstermektedir.
OKB Başlıca Belirtileri:
* Kirlenmekten korkmak
* Sürekli el yıkamak
* Mikroplardan korkmak
* Kendisine veya sevdiklerine zarar gelmesinden korkmak
* Nesneler düzenli ve simetrik olmadığında strese girmek ve düzeltmek
* Başka insanlara veya insanların dokunduğu nesnelere dokunamamak
* Bir şeyleri tekrar tekrar kontrol etmek
* Bir şeyleri sürekli olarak saymak
* Bir duayı, kelimeyi veya ifadeyi ard arda tekrarlamak
Bulaşma ve Temizlik
Kişi mikrop, toz, kir, idrar, dışkı ve diğer beden salgılarının bedenine ve kıyafetlerine bulaşacağını düşünür, su, sabun, deterjan ve farklı kimyasallar ile bu düşüncelerin yarattığı sıkıntıları gidermek için farklı davranışlar oluşturur.
Bedenin ve kıyafetlerin farklı maddeler ile kirleneceği düşüncesi bulaşma obsesyonunu; bu düşüncelerin yarattığı sıkıntıyı ortadan kaldırmak için yapılan yıkama, yıkanma gibi temizlik davranışları kompulsiyonu göstermektedir.
Kuşku ve Kontrol
En sık gözlemlenen obsesyon ve kompulsiyonlardandır. Kişiler ocak, ütü, kapı, kilit, elektrikli küçük ev aletleri gibi nesnelerin açık veya prizde kalmış olabileceğini düşünerek kuşkulanır. Emin olma isteği ile tekrarlayan kontrol etme davranışı gösterir. Benzer kuşku duyma ve kontrol etme davranışları yaşamın farklı alanlarına yayılabilmektedir.
Başkalarına İstemsiz Zarar Verme ve Saldırma
Kişiler, kontrolleri dışında başka insanlara sözel veya davranışsal olarak rahatsızlık ya da zarar vermekten sürekli olarak endişe duyarlar. Özellikle lohusalık sürecinde sık gözlemlenen bir obsesyon türüdür.
Cinsel İçerikli Obsesyonlar : Kişilerde kendi yaşına, kişiliğine ve toplumsal rollerine yakışmadığını düşündüğünü cinsel obsesyonlar bulunmaktadır.
65 yaş üzerinde dini inançları kuvvetli olan bir kişinin çevresindekilerle cinsel temalı hayaller kurmasını engelleyememesi ve bu düşüncelerden rahatsız olması gibi.
Dini Obsesyonlar : Kişi yoğun bir sıkıntıyla kendi dini inanç ve görüşlerinin aksi takıntılı düşünceler düşünmektedir. Dini inançları kuvvetli olan toplumlarda sıklıkla gözlemlenen bir obsesyon çeşididir.
Simetri Ve Düzen : Kişiler yaşamlarının her alanında simetri ve düzenli olma zorunluluğu hissetmesidir. Simetri ve düzen takıntıları da en sık gözlemlenen OKB belirtilerinden biridir.
Sayma: Kişiler günlük hayat içerisinde herhangi bir davranışı belirledikleri bir sayıya kadar sayarak yapma gereksinimi hissederler ve sayarlar.
Dokunma : Kişiler belirli rutinler ve totemler oluşturarak bazı davranışlardan önce bir eşyaya dokunmaları gerektiğini düşünmektedir.
Biriktirme ve Saklama : Kişiler eşyaların gelecekte gerekli olabileceğini düşünür ve gerekli olmayan eşyaları biriktirme, saklama eğilimindedirler. Sık gözlemlenen bir kompulsiyon çeşididir.
Batıl İnançlar : Kişilerin davranışlarını uğurlu ya da uğursuz buldukları inanç, sayı ve renklerin belirlemesi durumudur. Merdiven altından geçmeme, çocukların üstünden geçmeme, sol taraftan kalkmama gibi. Bu tür inanışlar kültürle ilişkili olabileceği için günlük işlevselliği engelleyen ya da kısıtlayan sık ve yoğun bir hal aldığında OKB olarak değerlendirilebilir.
Obsesif Kompulsif Bozuklukta Tedavi ve Terapi Yöntemleri
Obsesif Kompulsif Bozukluk kendiliğinden ortadan kalkacak bir bozukluk değildir. Bu sebeple uzman desteği kesinlikle gereklidir. En etkili yöntem kişiye uygun ilaçların terapiler ile desteklenmesidir.
İlaç Tedavisi: Obsesif Kompulsif Bozukluğu olan kişilere beyindeki serotonini arttıran ilaçlar kullanılmaktadır.
OKB’de Bilişsel Davranışçı Terapi: Obsesif Kompulsif Bozukluğu olan kişilerde sık gözlemlenen takıntılı ve abartılı düşünceleri azaltma, zorlayıcı olan davranışları yapmadan kaygılı inançlarla yüzleşme amacıyla uygulanan bir terapi yöntemidir.
OKB’de EMDR Terapisi: Takıntılı düşüncelerin ve zorlayıcı davranışları hedef anı, duygular ve beden duyumları üzerinden işlemleme yaparak ele alan bir terapi yöntemidir.
Takıntılı Her Düşünce veya Tekrarlayan Her Davranış OKB Midir?
Zaman zaman “temiz ve düzenli olma isteği veya güvenlik için kapı kilidi veya ocak kontrol etme davranışı OKB midir?” sorusunu düşünerek kendinizi sorguluyor olabilirsiniz. Elbette günlük yaşam içerisinde benzer davranışlar sergiliyoruz. Ancak bu düşünce ve davranışların OKB sayılabilmesi için günlük yaşam içerisinde işlevselliği etkileyen, engelleyen veya kısıtlayan bir hal alarak şiddetinin yoğun olması gerekmektedir. Örneğin, kişinin evini temiz ve düzenli görmek istemesi ve bunun için harekete geçmesi doğal bir durumdur. Ancak her gün gününün büyük çoğunluğunu temizliğe, çamaşır yıkamaya harcıyor ve bu sebeple ailesine yeterli zamanı ayıramıyorsa, bu durumun kontrolü dışında olduğunu düşünüyorsa OKB düşünülebilir.
Bir kişi, otomobilinin güvenliği nedeniyle cam ve kapılarının kilitli olduğundan emin olmak istemesi tuhaf bir durum değildir ancak tekrar tekrar cam ve kapıların kilidini kontrol etmesi OKB’ yi düşündürebilir.